De ENKA, ook AKU genoemd, had vele jaren een personeelsblad. Een tweetal artikelen uit 1948 gaan over de bouw van de ENKA-woningen aan de Verlengde Parkweg in Ede.
A.K.U.-nieuwbouw: 26 woningen te Ede
"De Spindop" 28 0ctober 1948
Het zal wel overbodiq zijn, de lezers van "de Spindop" te vermoeien met cijfers over tekorten aan bouwmaterialen en geschoolde bouwvakarbeiders. Een feit is, dat deze tekorten er zijn en reeds direct na de oorlog voorzien werden.
Nieuw is het verschijnsel in Nederland trouwens niet, want na de 1e wereldoorlog zaten we ook met deze problemen. De oplossing werd, evenals nu, vooral gezocht in van de traditionele bouw afwijkende systemen en daarbij zijn toen enkele bouwwijzen naar voren gekomen, die behoorlijk bruikbare woningen hebben opgeleverd. Bedoelde systemen hebben zich echter niet kunnen handhaven vanaf het moment, dat de traditionele bouw zich weer ontplooien kon en voor weinig geld ging produceren.
De toestand en de mogelijkheden voor de naaste toekomst op bouw- resp. woongebied zijn niet dezelfde als die van na de eerste wereldoorlog maar slechter en opnieuw heeft de bouwwereld - ditmaal met een ontstellend animo - zich opgemaakt om zonder metselsteen en met ongeschoold personeel woningen te bouwen. Van de legio rijpe en onrijpe voorstellen ( 175 à 200) zijn er verscheidene ( een 20 à 25, men raakt gemakkelijk de tel kwijt) door de Overheid toegelaten tot de practijkproef. Een ervan, het systeem Occident, is na rijp beraad gekozen voor onze nieuwbouw van 26 woningen aan de Verlengde Parkweg te Ede.
Het systeem Occident.
Dit systeem heeft zich ontwikkeld uit het systeem Bron, volgens welke methode in de Watergraafsmeer te Amsterdam in de jaren 1923 en 1924 een tweetal complexen, ieder van ongeveer 80 woningen gebouwd zijn en welke nog steeds normaal bewoond worden. De metselsteen is hierbij vervangen door beton en alle muren worden ter plaatse in een bekisting op de grond gestort. Na verharding worden de muren met een grote loopkraan met hijswerk overeind en op de plaats gezet (zie afb.) Raam- en deurkozijnen. raamdorpels enz. worden voor het betonstorten op hun plaats in de bekisting gelegd, zodat de woning al een heel eind op dreef is, als de muren overeind staan.
Een buitenmuur moet in de eerste plaats de nodige stevigheid aan het huis geven. Een niet minder belangrijke taak is, dat hij vocht (regen) van buiten belet in de woning door te dringen. De buitenmuur moet verder voldoende isolerend vermoqen bezitten om, bij koude buiten, de binnenwand in de kamer niet te koud te laten worden. Zou de kamerwand te koud zijn, dan zou het vocht in de lucht, dat altijd aanwezig is in ruimten waar mensen zijn, (in de keuken wordt uit de aard der zaak bovendien veel extra waterdamp geproduceerd) tegen zulk een koude wand condenseren, het bekende euvel van vochtige muren, dat behang vernielt en rheumatisme in de hand werkt. Terzijde moge hier opgemerkt worden, dat ook bij een zorgvuldig gebouwd huis vochtige muren kunnen optreden, omdat niet voldoende geventileerd wordt door de bewoners.
De buitenmuren nu hebben een buitenste laag van waterdicht grindbeton. Deze laag zorgt dus voor het weren van het buitenvocht. De binnenlaag van de muren bestaat uit sintelbeton, een mengsel van weinig cement en veel sintels. Goede sintels hebben een goed isolerend vermogen. De voor de 26 woningen gebruikte sintels zijn afkomstig van de moderne stoomketels van onze fabriek Kleefse Waard en zij voldoen aan hoge eisen.
De scheidingsmuren van de woningen in een blok onderling hebben een kernlaag van beton, met aan weerszijde sintelbeton. Deze muren zijn veel zwaarder gemaakt dan voor de stevigheid nodig is. Scheidingsmuren moeten echter "geluidsdicht" zijn en wij vertrouwen dat dit doel met de zware uitvoering bereikt zal zijn.
In het systeem Occident behoren de daken logischerwijze platte betondaken te zijn. Deze kunnen, evenals de muren, ter plaatse op de grond gestort en met de kraan op de plaats gelegd worden. De autoriteiten, die over de schoonheid van bouwsels waken, hebben echter hun veto over platte daken voor woningen aan de Verlengde Parkweg uitgesproken. Alleen de schuurtjes zullen ermede uitgerust worden. De woningen zelf krijgen de bekende lage zadeldaken met dakpannen.
Wij hebben ons er te eerder bij neergelegd, omdat wij zelf wat huiverig staan tegenover ingrijpende afwijkingen van het traditionele aspect van woningen. Betonwoningen kunnen zich nog niet in veel sympathie van de Nederlander verheugen, gewend als deze is aan de voortreffelijke baksteenbouw. Uit dezelfde overweging is ook het besluit voortgevloeid, houten vloeren in woon- en slaapkamers toe te passen inplaats van de in het systeem passende "stenen" vloeren.
Voor het beton van de buitenmuren wordt kleurig grind gebruikt. Dit grind wordt aan de buitenzijde door een speciale oppervlakte behandeling in het zicht gebracht, hetgeen aan de buitenmuren een warme tint verleent en het monotone, grijsgrauwe aspect van beton uitbant.
Onvoorziene omstandigheden voorbehouden zullen de woningen begin volgend jaar betrokken kunnen worden. De vraag of de woningen voldoen, zal mede door de toekomstige bewoners beantwoord moeten worden
--------·
Tot zover enige nadere mededelingen omtrent onze nieuwbouw in Ede. Ware het niet, dat de dagbladen reeds door foto's en andere publicaties op deze bouw de aandacht hadden gevestigd. dan zouden wij er hier misschien niet zo uitvoerig op ingegaan zijn. want we weten dat ieder bericht over nieuwbouw verwachtingen wekt en ook deze 26 huizen zullen maar weer in geringe mate kunnen bijdragen tot de oplossing van het woningprobleem. Afdeling G
·----· ---------
De Minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting te Ede: bezoek aan de Woningbouw van de A.K.U.
"De Spindop", 2 december 1948
Enige weken geleden plaatsten wij in dit blad een uitvoerig artikel over de nieuwbouw te Ede van 26 woningen voor rekening van onze onderneming.
Het door ons gekozen bouwsysteem heeft de aandacht van de autoriteiten. Vergezeld van enige deskundigen bezocht de Minister van Wederopbouw, Mr. Dr. J. in 't Veld. vrijdag j.l. de gemeente Ede en liet zich tijdens zijn bezoek aan onze nieuwbouw uitvoerig over het systeem "Occident" voorlichten.
Laten wij geen cijfers voor de dag halen, want zij zijn overbodig. Er is de laatste tijd zoveel voorlichting over de problemen der volkshuisvesting geweest, dat u waarachtig wel weet dat wij er met de gewone, sedert eeuwen gebruikelijke, baksteenbouw niet komen en dat naast andere maatregelen, nieuwe bouwmethoden absoluut noodzakelijk zijn om ons dichter bij de oplossing van de moeilijkheden te brengen.
Er is sedert de bevrijding op dit gebied veel geëxperimenteerd.
Hier staan een paar blokjes huizen van het ene type, elders een paar woningen die aan het brein van een ander ontsproten zijn, maar het is de vraag of de bouwwereld dé methode reeds gevonden heeft. Dat is overigens helemaal niet te verwonderen, want er zijn nog al een paar voorwaarden waaraan - ook in deze tijd - een in Nederland te bouwen woning moet voldoen. Bevolking noch overheid immers zijn bereid om op den duur belangrijke concessies te doen aan de kwaliteit en aan de inhoud van nieuw te bouwen huizen. Wij moeten steeds meer ervaren dat onze gemeenschappelijke armoede onherroepelijk gevolgen zal hebben, maar dat ieder behoorlijk gezin ook een behoorlijke woongelegenheid mag verlangen, is voor ons allen vanzelfsprekend. Dat iedere ontwerper daar rekening mee moet houden en dat de overheid, ondanks woningnood, er nog steeds angstvallig voor waakt dat wat gebouwd wordt ook architectonisch verantwoord is, kunnen wij allen toejuichen. Een goede woning dus, ondanks schaarste aan bouwmaterialen en vaklieden, op korte termijn en tegen 'n redelijke prijs. Dàt is het probleem waarvoor een oplossing moet worden gezocht.
Zou deze oplossing gevonden zijn door het - verbeterde - systeem "Occident", dat thans gevolgd wordt voor de bouw van onze woningen te Ede?
Het is te vroeg om daarover een oordeel uit te spreken en men mag zeker niet verwachten dat onze AKU-bouwkundigen, die immers voor een groot deel aansprakelijk zijn voor de keuze van het bouwsysteem, die deze bouw reeds met de meeste zorg voorbereid hebben en thans nog bij de uitvoering van het werk hun beste beentje voor zetten, dat onze mensen van afd. G dus, nu reeds hun mening geven.
Het gezelschap van "Wederopbouw", dat tevoren reeds ten stadhuize door de gemeentelijke autoriteiten was ontvangen, werd op het werk verwelkomd door de firma Boele en van Eesteren, die uiteraard het grootste belang bij dit bezoek had, terwijl van de zijde van de AKU Jhr. v. d. Bosch en nog enige deskundigen op bouwgebied aanwezig waren.
Onze lezers zijn reeds uitvoerig ingelicht over het in Ede toegepaste bouwsysteem en wij mogen dus de inhoud van de besprekingen in de directie-keet, die van voorlichtende aard waren, achterwege laten. Wel bleek ons, dat Zijne Excellentie voor deze bouwwijze grote belangstelling aan de dag legde en met zeer veel interesse luisterde naar de van diverse zijden gegeven toelichting bij de bouwtekeningen.
Natuurlijk hing, toen het gezelschap even later het werk in ogenschouw nam, juist een achtergevel die geplaatst moest worden in de takels, en even vanzelfsprekend was ereen half afgebouwde en een bijna gereedgekomen woning aanwezig.
Maar ondanks deze voorbereidingen, die een vlot bezoek mogelijk maakten, werd het toch nog zo laat dat op een gegeven ogenblik burgemeester Boot zich met een vriendeljke vermaning tot de Minister moest wenden om nu toch verder te gaan, want anders zou het programma van de dag hopeloos in de war lopen .
Uw verslaggever was uiteraard wat vroeger op het bouwterrein dan de autoriteiten, en stapte natuurlijk die bijna afgebouwde woning binnen. Later heeft hij er, nu begeleid van deskundigen, nog eens even een kijkje genomen en toen de normale op een bouwterrein passende bedrijvigheid weer teruggekeerd was, is hij voor de derde keer naar binnengegaan.
Als deze huizen aanstonds in de praktijk nu eens zo goed bevallen als de bij de bouw betrokken deskundigen hopen, ja, dan zou de AKU door dit experiment toch wel een belangrijke bijdrage hebben geleverd tot de oplossing van het probleem der Nederlandse volkshuisvesting!
Zijn er bezwaren tegen dat de onderneming voor haar personeel woningen bouwt?
Dit is een vraag die voorheen nog al eens opgeworpen is en die wij ook kort geleden weer ergens aan de orde gesteld zagen.
"Niet doen", meent men in bepaalde kringen, en denkt daarbij aan het gevaar van "met handen en voeten aan de werkgever gebonden" te zijn.
"Wel doen", zei minister In 't Veld, toen wij hem zijn mening hierover vroegen. "Als dit in bescheiden mate gebeurt, zie ik er geen enkel bezwaar tegen."
Toen kwam er natuurlijk juist weer een autoriteit tussenbeide en dat was jammer, want wij hadden zo gcaag nog even uit de mond van Zijne Excellentie willen horen, dat hij het, nu op andere wijze nog steeds moeilijk geld voor woningbouw beschikbaar komt, eigenlijk wel erg prettig vond, dat er nog ondernemingen zijn, die bereid zijn de woningbouw te financieren.
Want erg winstgevend is deze belegging niet!
(NB: het betreft volkshuisvesting, en die werd door de rijksoverheid fors gesubsidieerd. Dus zo onvoordelig was het voor de ENKA ook weer niet JK)